“Vũ vô kiềm tỏa năng lưu khách” là một câu trong thi ca, có nghĩa là “mưa không có khóa mà giữ được khách”. Câu này miêu tả cảnh mưa làm khách không thể đi, bị giữ lại một cách tự nhiên, tương tự như sự quyến rũ tự nhiên của cảnh vật hoặc con người có thể khiến người khác phải ở lại.
Vũ: Mưa.
Vô: Không có.
Kiềm tỏa: Khóa, xiềng xích, sự trói buộc.
Năng: Có thể, có khả năng.
Lưu: Giữ lại.
Khách: Khách, người đi đường.
Cơn mưa đến tự nhiên và không cần sự ép buộc nào, nhưng nó đủ sức giữ chân lữ khách, buộc họ phải dừng chân lại vì không thể tiếp tục cuộc hành trình. Ý thơ gợi lên một sự lưu luyến, một vẻ đẹp của thiên nhiên làm mê hoặc lòng người.
Câu thơ đầy đủ: Câu này thường đi cùng với câu “Sắc bất ba đào dị nịch nhân”
Sắc: sắc đẹp, ở đây thường dùng để chỉ nhan sắc của người phụ nữ, hoặc mở rộng ra là sự cám dỗ, mê đắm
Bất: Không
Ba đào: sóng gió
Dị: Dễ dàng
Nịch nhân: Dìm chết người
“Sắc đẹp không phải sóng lớn mà dễ dìm chết người” để tạo thành câu đối.
Thuở nhỏ, Nguyễn Trãi đi học tại một nhà ông đồ. Một hôm, tuy đã tan buổi học nhưng trời vẫn còn mưa, tất cả học trò đều không về được. Thấy thế, thầy bèn ra câu đối để học trò làm trong khi chờ tạnh mưa. Câu đối đó như sau: “Vũ vô kiềm tỏa năng lưu khách”, nghĩa là mưa chẳng có khóa mà vẫn giữ được khách. Trong số các câu đối lại của học trò chỉ có câu đối của Nguyễn Trãi là hay nhất. Câu đối ấy như sau: “Sắc bất ba đào dị nịch nhân”, nghĩa là nhan sắc đàn bà dù không thấy sóng nổi vẫn đánh đắm được người.
Để hiểu rõ hơn về câu đối, câu chuyện dưới đây sẽ lý giải về điều này. Chuyện kể thêm rằng, vào đời Vua Minh Huệ, Trần Hóa Chiêu ở huyện Tế Hàng, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc có người vợ là Lương Tiểu Nga rất xinh đẹp. Ở cùng huyện có nhà phú hộ tên là Trát Háo Sắc. Háo Sắc thấy Tiểu Nga đẹp, tìm cách kết bạn với Hóa Chiêu. Lập tâm chiếm cho được vợ bạn, Háo Sắc bỏ ra rất nhiều tiền để giúp bạn trong việc làm ăn hoặc trong những lúc nguy khốn. Qua hai năm, sau khi chiếm được cảm tình của nhà bạn, Háo Sắc rủ Hóa Chiêu ngồi thuyền đi buôn, mọi vốn liếng đều do mình chịu cả. Thuyền đi một tháng đến Hàng Châu, Háo Sắc chúc rượu cho Hóa Chiêu say rồi xô xuống biển. Mấy lần Hóa Chiêu trồi lên đều bị tên phản bạn nhấn xuống cho chìm, cuối cùng chàng phải vùi thây dưới đáy biển.
Khi thấy xác Hóa Chiêu nổi trên mặt nước thì Háo Sắc mới tri hô lên cho bè bạn hay và mượn thuyền đến vớt thây bạn nhưng không được. Háo Sắc cho thuyền trở về, khóc lóc báo tin dữ cho mẹ và vợ Hóa Chiêu biết. Sau đó, Háo Sắc còn bỏ tiền cúng bái và cùng Tiểu Nga để tang. Từ đó, Háo Sắc càng tỏ ra hết lòng lo lắng mọi việc nhà cho vợ bạn khiến mẹ Hóa Chiêu cảm động và ép dâu là Tiểu Nga ưng Háo Sắc làm chồng để đền đáp công ơn giúp đỡ. Hai người ăn ở với nhau ít lâu, nhân vô ý, Háo Sắc để lộ việc mình âm mưu hại bạn. Tiểu Nga đến huyện đường đầu cáo và trả được thù cho chồng cũ. Nhưng nàng nhận thấy vì nhan sắc của mình mà cả hai người chồng đều bị chết, Tiểu Nga thắt cổ tự tử.
Như vậy là nguồn gốc và hoàn cảnh ra đời của câu “Vũ vô kiềm tỏa năng lưu khách” đã có một đáp số, là vế ra của vế đối: “Sắc bất ba đào dị nịch nhân”. Hai vế đối này có nghĩa là mưa gió chẳng có kiềm khóa mà vẫn giữ được khách. Nhan sắc đàn bà dù không thấy sóng nổi vẫn đánh đắm được người.
Cặp câu đối này không chỉ là một bài tập đối chữ tài hoa. Nó là một sự đúc kết, một lời nhắc nhở sâu sắc về những sức mạnh vô hình trong cuộc sống. Đôi khi, những thứ không ồn ào, không phô trương lại chính là những thứ có sức níu giữ hoặc hủy diệt mạnh mẽ nhất.
